AKS Wyzwolenie Chorzów - górnośląski klub sportowy powstały w 1910 roku w Königshütte (obecny Chorzów) w II Rzeszy Niemieckiej. Jest jednym z najstarszych działających klubów na Śląsku. Znany głównie dzięki sekcjom piłki nożnej i lekkiej atletyki AKS Chorzów powstał 22 sierpnia 1910 jako Verein für Rasenspiele Königshütte (Königshütte to Królewska Huta). Pierwsze swoje mecze drużyna rozgrywała na boisku popularnie nazywanym "Na Pniokach". Już w sezonie 1911/12 VfR rozpoczął rozgrywki ligowe w I klasie podokręgu Katowic, okręgu górnośląskiego, a w sezonach 1919/20 i 1921/22 zdobył dwukrotnie pierwsze miejsce w klasie A podokręgu Bytomia, okręgu górnośląskiego. Mimo, że po plebiscycie na Górnym Śląsku miasto Królewska Huta znalazlo się niespodziewanie w granicach II Rzeczypospolitej, VfR przystąpił do Południowo-Wschodniego Niemieckiego Związku Piłki Nożnej i uczestniczył w rozgrywkach o mistrzostwo Niemiec. Dopiero porozumienie między niemieckim i polskim Śląskim Związkiem Piłkarskim oraz PZPN doprowadziło, że VfR przystąpił do polskich rozgrywek. Zmiana nazwy na Amatorski Klub Sportowy nastąpiła we wrześniu 1923 roku, początkowo jeszcze jako AKS Królewska Huta i pod taką nazwą klub walczył w 4 edycji Mistrzostw Polski. Polskie władze dyskryminowały królewskohucki klub, dopatrując się w nim niepolskości, co odbijało się na jego wynikach, które często zostawały wypaczane "odgórnymi" decyzjami PZPN-u. Po zmianie nazwy miasta na Chorzów, klub nazywał się AKS Chorzów. Od 1927 roku klub posiadał jeden z najnowocześniejszych stadionów na Śląsku mieszczący się na Górze Redena ("Wyzwolenia"), gdzie gościnnie grała też drużyna Ruchu Hajduki Wielkie. W 1937 Chorzowianie jako beniaminek I ligi drużyna wywalczyła wicemistrzostwo Polski. W drużynie tej szczególnie zasłynęli wielokrotni reprezentanci Polski: Jerzy Wostal i Leonard Piątek. Po wybuchu II wojny światowej klub zmienił nazwę na F. V Germania Königshütte i pod tą nazwą zdobył trzykrotnie mistrzostwo Górnośląskiej Gauligi w latach 1942-1944, dzięki czemu brał udział w rozgrywkach o puchar i mistrzostwo Niemiec. Po wojnie klub przez jakiś czas utrzymywał się w czołówce polskich drużyn piłkarskich, był może nawet najlepszy w Polsce, ale sędziowie i funkcjonariusze robili wszystko aby mistrzostwa zdobyć nie mógł. "Zielone Koniczynki" dwukrotnie zajęły trzecie miejsce w Polsce (1946 i 1947), a później grały siedem sezonów w reaktywowanej po wojnie I lidze (1948-1954) pod nazwą Budowlani Chorzów. Do najwybitniejszych zawodników tego okresu należeli tacy piłkarze jak Maksymilian Barański, Roman Durniok, Henryk Gajdzik, Henryk Janduda, Werner Antoni Janik, Józef Muskała, Henryk Spodzieja i Teodor Wieczorek. Klub był poniżany przez komunistyczne władze PRL-u za sukcesy piłkarskie podczas niemieckiej administracji za czasów II wojny światowej (władze PRL-u nie unawały nawet daty powstania Klubu), doprowadziło to do utraty sponsorów, spadek do drugiej, a później do trzeciej ligi i zapomnienie. Ostatni raz w trzeciej lidze drużyna AKS-u grała na początku lat 90. Później po fuzji z Chorzowianką Chorzów, przez kilka lat w okręgówce. Jednak na początku XXI wieku klub został pozbawiony historycznego stadionu (w miejscu jego kompleksów został wybudowany hipermarket). Obecnie klub istnieje pod nazwą AKS Wyzwolenie Chorzów a jego stadion mieści się przy ul. Lompy 10. Drużyna "Zielonych Koniczynek" zmaga się w czwartej lidze.
|